به گزارش اقتصادران، شاخص مدیران خرید (PMI) که به همت مرکز پژوهشهای اتاق ایران با عنوان اختصاری «شامخ» منتشر میشود، در بهمن امسال از محدوده رکود و انقباض خارج شده و روی قله ۹ ماهه ایستاده است.
براساس گزارش دوره پنجاه و سوم طرح شاخص مدیران خرید اقتصاد، شاخص میزان فعالیتهای کسبوکار در بهمنماه (۵۷.۰۶) ثبت شده و پس از دو ماه رکود پیاپی و کاهش، بیشترین مقدار چهار ماهه از آبان ماه را ثبت کرده است.
در این ماه شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (۵۸.۱۸) نیز بیشترین میزان خود را در سری زمانی ۵۳ دوره ثبت کرده است.
نکته قابلتوجه اینکه در بهمنماه، شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۶۸.۸۰) بیشترین مقدار چهار ماه گذشته را به ثبت رسانده و همزمان شاخص موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای در حال تکمیل (۴۹.۷۸) در مقایسه با ماه قبل کاهش نشان میدهد. این درحالی است که شاخص میزان صادرات کالا و خدمات (۴۹.۳۶) نیز برای هشتمین ماه متوالی با کاهش روبهرو بوده است.
بررسی روند شامخ کل اقتصاد و همچنین شامخ صنعت در بهمن، بیانگر بهبود وضعیت اقتصاد نسبت به ماه قبل است؛ هرچند بخشی از رشد شامخ کل اقتصاد و بخشی قابلتوجهی از رشد شامخ بخش صنعت در ماه بهمن، مربوط به اثر تقویمی این ماه است؛ به عبارت دیگر، به صورت تاریخی، در ماههای بهمن به دلیل افزایش تقاضا در پایان سال، حجم فعالیت در اقتصاد، در مقایسه با ماه دی افزایش مییابد.
با وجود این روند مثبت، یافتههای این گزارش حاکی از آن است که نوسان نرخ ارز، هزینه تامین مواد اولیه را بالا برده و بخش تولید در زنجیره تامین خود با مشکل مواجه شده است. همچنین در برخی شرکتها به منظور کنترل هزینههای بالای نهادههای تولید باتوجه به نوسان نرخ ارز و نزدیکی به ماه رمضان، استخدام نیروی کار کاهش داشته و انتظارات بهبود در فعالیتهای اقتصادی در اسفندماه در میان کسبوکارها تضعیف شده است.
تولیدکنندگان میگویند دلیل بالا رفتن نرخ ارز، تامین مواد اولیه برای تولیدکنندگان بسیار دشوار شده است و در نتیجه باتوجه به تقاضای ضعیف مشتریان امکان کار و ادامه تولید برای برخی وجود ندارد، ازسوی دیگر نگرانی شرکتها از افزایش مالیاتها و بالا رفتن هزینههای تولید، برخی شرکتها را ناچار به تعدیل نیروی انسانی کرده است و از طرفی نیروی کار هم به عدم تناسب دستمزدها و هزینهها تمایلی به ماندن ندارند.
همچنین افزایش نرخ ارز در بالا رفتن قیمت مواد اولیه تاثیرگذار بوده است و در بسیاری از موارد به دلیل افزایش نرخ ارز، خریدوفروش مواد اولیه انجام نمیشود.
بنابراین با توجه به افزایش نرخ ارز، برخی فعالان اقتصادی پیشبینی میکنند شرایط در اسفند و فروردین به سمت بدتر و عمیقتر شدن رکود میرود.
چنانکه توجه به کمبود نقدینگی در بازار، بسیاری از تولیدکنندگان درخواست ارایه تسهیلات بانکی برای ادامه فعالیت دارند که متاسفانه تخصیص تسهیلات انجام نمیشود.
به گفته تولیدکنندگان قطعی گاز، برخی صنایع (بهویژه کانی غیرفلزی صنایع فلزی) را تعطیل کرده و برخی دیگر ناچار به استفاده از سوختهای دیگری شدهاند.
جزییات شاخصها
شاخص میزان فعالیتهای کسبوکار در بهمنماه (۵۷.۰۶) ثبت شده و پس از دو ماه رکود پیاپی و کاهش، بیشترین مقدار چهارماهه از آبان ماه را ثبت کرده است. به دلیل نزدیک شدن به پایان سال و افزایش در تقاضای مشتریان به خصوص در برخی فعالیتها، شاخص در بهمنماه بهبود داشته است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در بهمنماه (۵۸.۱۸) بیشترین میزان خود را در سری زمانی
۵۳ دوره ثبت کرده است. دلیل اصلی افزایش شاخص، سطح پایین تقاضا طی ماههای گذشته بوده که با نزدیک شدن به پایان سال، اکثر کسبوکارها با تقاضای بیشتری از سوی مشتریان روبهرو بودهاند درنتیجه شتاب افزایش در شاخص با سرعت بیشتری همراه بوده است.
شاخص میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی (۴۹.۲۷) برای دومین ماه پیاپی کاهشی است، تقاضای ضعیف طی چند ماه پیاپی و روند افزایش قیمت مواد اولیه و نهادههای تولید از یکسو و تورم و فشارهای مداوم هزینههای زندگی از سوی دیگر، کاهش سطح استخدام نیروی کار را هم در طرف تقاضا و هم طرف عرضه نیروی کار به همراه داشته است.
قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۶۸.۸۰) بیشترین مقدار چهار ماه گذشته را به ثبت رسانده است. با نوسان نرخ ارز کسبوکارها در زنجیره تامین با فشارهای تورمی روبهرو شدهاند، با این حال از آنجا که بخشی از مواد اولیه عرضه شده در بازار در قیمتهای قبلی خریداری شده بود، به نظر میرسد اثرات تورمی نرخ ارز در صورت افزایش نرخ آن، طی ماههای آتی افزایش یابد.
شاخص میزان صادرات کالا و خدمات (۴۹.۳۶) هشتمین کاهش متوالی صادرات از تیر ماه را نشان میدهد. البته در مقایسه با ماه قبل شرکتها شدت کاهش کندتری را به ثبت رساندهاند.
شاخص میزان فروش کالاها یا خدمات (۵۸.۷۲) بعد از سه ماه کاهش پیاپی در بهمنماه افزایش داشته و به بیشترین مقدار ۹ ماه اخیر رسیده است. به دلیل افزایش تقاضای داخلی در پایان سال، فروش داخلی بهویژه در بخش صنعت و خدمات و کشاورزی افزایش داشته است.
شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیتهای اقتصادی در ماه آینده (۵۶.۵۹) به پایینترین حد سه ماه گذشته رسیده است، کسبوکارها به دلیل نگرانیهای ناشی از نوسان نرخ ارز و تاثیر آن بر اختلال در زنجیره تامین نهادهها و شروع ماه رمضان، برخلاف روند سالهای گذشته که انتظارات خوشبینانه بهتری برای اسفند ماه وجود داشته است، پیشبینی نسبتا ضعیفتری برای ماه پایانی سال ۱۴۰۲ برای افزایش فعالیت کسبوکار خود داشتهاند.
شامخ در بخش صنعت
براساس یافتههای به دست آمده از بنگاههای بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در بهمنماه با ثبت عدد ۵۶.۹۵، بالاترین مقدار ۹ ماه اخیر از خردادماه را به ثبت رسانده است. در بهمنماه همه مولفههای اصلی بیشتر از ۵۰ گزارش شدهاند و در میان فعالیتهای بخش صنعت نیز همانند ماه قبل شاخص صنعت پوشاک و چرم کاهشی بوده و کمترین میزان شامخ کل را در میان سایر فعالیتها داشته است.
مطابق روال هر سال به دلیل نزدیک شدن به پایان سال، تقاضا بهبود داشته و شاخص میزان سفارشات مشتریان در بهمن (۶۱.۲۵) بیشترین مقدار ۹ ماهه اخیر از خرداد را به ثبت رسانده است که این افزایش تقاضا، افزایش میزان تولید بخش صنعت (۵۷.۰۷) را به دنبال داشته بهطوری که تولید هم بیشترین مقدار ۹ ماهه از خردادماه را ثبت کرده است.
اکثر فعالیتها با کاهش استخدام روبهرو هستند
شاخص میزان استخدام و بهکارگیری نیروی انسانی (۵۰.۴۸) اگرچه بعد از دو ماه کاهش متوالی نسبت به ماه قبل بهتر شده، اما در اکثر فعالیتها کاهشی یا در محدوده مقدار ۵۰ قرار دارد. این درحالی است که بهرغم بهبود تقاضا در بهمنماه، میزان استخدام همچنان مانند ماه قبل است. به نظر میرسد باتوجه به افزایش نرخ ارز، امکان تامین مواد اولیه برای برخی شرکتها دشوار باشد و همچنین تقاضای ضعیف طی چند ماه متوالی، کاهش تولید را نیز به دنبال داشته، شرکتها برای کنترل هزینههای تولید از میزان نیروی کار خود کاستهاند و از طرفی تورم و مشکلات معیشتی باعث عدم تمایل به اشتغال نیروی کار شده است.
از موجودی انبارها کاسته شده است
در بهمنماه اگرچه افزایش نرخ ارز، زنجیره تامین مواد اولیه را تحت تاثیر قرار داده و همچنان تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه موردنیاز خود با مشکل روبهرو هستند، اما شاخص موجودی مواد اولیه خریداریشده (۵۲.۰۹) برای اولینبار پس از هشت ماه کاهش، بیشتر از مقدار ۵۰ قرار گرفته است، درعین حال بهرغم افزایش شاخص، موجودی در بیش از نیمی از فعالیتها کمتر یا در محدوده ۵۰ قرار دارد.
شاخص موجودی محصول نهایی در انبار (۵۰.۲۴) کمترین میزان ۱۰ ماهه را داشته است. در بهمنماه میزان سفارشات جدید مشتریان بیشتر از میزان تولید بوده و تولیدکنندگان برای جبران افزایش تقاضا و سفارشات از موجودی انبار خود کاستهاند.
شاخص میزان صادرات کالا (۵۱.۲۴) بعد از هفت ماه کاهش متوالی، در بهمنماه به میزان جزیی افزایش داشت، اما همچنان سیاستهای مربوط به الزام رفع تعهد ارزی بانک مرکزی و عدم حمایت از صادرات باعث شده تا توان صادراتی بسیاری از صنایع در سطوح پایین قرار داشته باشد و همچنان در بسیاری از فعالیتها صادرات به صرفه نباشد.
با افزایش نرخ ارز، شاخص قیمت خرید مواد اولیه (۷۴.۵۳) بیشترین نرخ در ۹ ماهه گذشته از خردادماه را به ثبت رسانده است. بار دیگر فشارهای تورمی و افزایش قیمت نهادهها، فشار هزینه را در سمت عرضه تحمیل کرده است. در چنین شرایطی برای جبران هزینههای تولید، تورم قیمت فروش نیز شتاب گرفت و به این ترتیب شاخص قیمت فروش محصولات (۵۵.۰۷) به بیشترین مقدار ۹ ماهه اخیر از خرداد ماه رسید. در بهمنماه شاخص میزان فروش محصولات (۵۹.۹۴) شرکتهای صنعتی در مقایسه با ماه قبل افزایش و بهبود داشته و شاخص برای دومین ماه پیاپی افزایشی شده است. البته همچنان برخی فعالیتهای صنعتی مانند صنایع فرآوردههای نفت و گاز با کاهش در فروش روبهرو بودهاند.
این افزایش ناشی از افزایش سفارشات داخلی و افزایش جزیی در فروش صادراتی بوده است.