به گزارش اقتصادران، بانک مرکزی که از بهمنماه سال گذشته به این سو، بخش گزیده آمارهای اقتصادی در بخش پولی و بانکی را بهروزرسانی نکرده بود، بالاخره پس از تاخیر بسیار، گزارش متغیرهای عمده پولی و اعتباری را تا پایان خردادماه ۱۴۰۳ را منتشر کرد.
بر اساس دادههای این گزارش، در طول مدتی که آمار متغیرهای پولی در بانک مرکزی حبس شده بود، حجم کل نقدینگی در اردیبهشتماه، برای نخستین بار از ۸۰۰۰ هزار میلیارد تومان عبور کرد و پایه پولی نیز در خردادماه از مرز ۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان گذشت. از سوی دیگر، نسبت پول به نقدینگی که یکی از دماسنجهای انتظارات تورمی است، در خردادماه ۰.۵۴ واحد درصد رشد کرده که بالاترین میزان صعود ماهانه این نسبت از اسفند ۱۴۰۱ به این سو محسوب میشود.
عوامل اصلی رشد پایه پولی چه بودند؟
آخرین گزارش بانک مرکزی از متغیرهای پولی حاکی از آن است که پایه پولی پس از رشد ۲.۱ درصدی در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۳ در پایان خردادماه به هزار و ۱۱۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی، یا به عبارت دیگر نرخ رشد پایه پولی از خردادماه سال ۱۴۰۲ تا خردادماه امسال نیز معادل ۲۳.۳ درصد ثبت شد.
با این حال نرخ رشد سه ماهه و ۱۲ ماهه پایه پولی در خردادماه سال گذشته به ترتیب معادل ۵.۶ درصد و ۴۱.۸ درصد ثبت شده بود که این ارقام نشان از کاهش نرخ رشد پایه پولی در سال ۱۴۰۳ دارند.
کاهش نرخ رشد نقدینگی ادامه دارد
از سویی دیگر، بررسی دادههای نقدینگی نیز نشان میدهد که حجم کل نقدینگی کشور در پایان خردادماه رقم هشت هزار و ۳۵۴ هزار میلیارد تومان را ثبت کرده که از رشد ۶ درصدی این رقم در طول بهار سال ۱۴۰۳ حکایت دارد. این در حالیست که نرخ رشد نقدینگی در بازه زمانی مشابه سال گذشته ۳.۹ درصد ثبت شده بود.
افزون بر آن نرخ رشد نقطه به نقطه نقدینگی نیز در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته است. طوری که این نرخ که در خردادماه سال قبل معادل ۲۹ درصد رقم خورده بود، در خردادماه سال جاری به ۲۶.۸ درصد رسید.
صعود ضریب فزاینده نقدینگی
بخش دیگری از گزارش بانک مرکزی، مربوط به ضریب فزاینده نقدینگی است؛ ضریبی که نشاندهنده آن است که نظام بانکی چند برابر سپردهای که در اختیار داشته، خلق پول کرده است. به عبارت دیگر، ضریب فزاینده نقدینگی نشان میدهد که هر واحد پایه پولی، چه میزان نقدینگی خلق کرده است.
بررسی آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی نشان میدهد که ضریب فزاینده نقدینگی در پایان خردادماه امسال به ۷.۵۰۶ واحد رسیده است. این در حالیست که رقم مذکور در خردادماه سال گذشته معادل ۷.۲۹۴ واحد و در پایان آن سال، ۷.۲۲۳ درصد ثبت شده بود.
افزایش ضریب فزاینده نقدینگی به این معناست که سیستم بانکی از هر واحد پایه پولی، مقدار بیشتری نقدینگی در اقتصاد ایجاد کرده است. یکی از علل اصلی افزایش ضریب فزاینده نقدینگی نیز میتواند افزایش وامدهی شبکه بانکی باشد که با توجه به آمارهای بانک مرکزی، میتوان نقش این موضوع در رشد ضریب فزاینده را تایید کرد. با این حال، تداوم رشد ضریب فزاینده نقدینگی میتواند نشاندهنده بروز تورم و مشکلات اقتصادی در آینده باشد.
نسبت پول به نقدینگی ۲۴.۵۸ درصد شد
یکی از شاخصهای مهمی که میتوان با استفاده از دادههای گزارش بانک مرکزی آن را محاسبه کرد، نسبت پول به نقدینگی است. نقدینگی از دو جزء پول و شبهپول تشکیل میشود. به زعم کارشناسان، از آنجایی که پول سیالیت بیشتری نسبت به شبهپول دارد، افزایش این بخش از نقدینگی میتواند تورمزا باشد.
بررسیها نشان میدهند که نسبت پول به نقدینگی در پایان خردادماه به ۲۴.۵۸ درصد رسیده که بالاترین میزان در چهار ماه اخیر است. نکته قابل توجه اما رشد شدید این نسبت تنها در طول یک ماه است. نسبت پول به نقدینگی در خردادماه امسال ۰.۵۴ درصد جهش کرد که این بیشترین رشد ماهانه ثبت شده از اسفند سال ۱۴۰۱ به این سو محسوب میشود.
چرا نسبت پول به نقدینگی دماسنج انتظارات تورمی است؟
در یک اقتصاد با ثبات، مردم تمایل دارند که تنها به اندازه نیازهای روزمره خود از پول استفاده کرده و منابع مازاد خود را به شکل شبهپول (شامل سپردههای مدتدار، اوراق بدهی، اسناد خزانه و…) نگهداری کنند؛ زیرا پول، بخشی از نقدینگی است که سودی به صاحب خود نمیدهد.
از همین روی، رشد نسبت پول به نقدینگی نشانهای از آن است که مردم انتظار دارند در آینده با تورمهای بالاتری مواجه باشند و از همین جهت، خود را برای مخارج بیشتر در آینده آماده میکنند. به این ترتیب، این دماسنج انتظارات تورمی این هشدار را میدهد که اگر سیاستهای پولی مناسب در جهت مهار رشد پول و نقدینگی به کار گرفته نشوند، خطر رشد تورم در ماههای آینده وجود دارد.
