به گزارش اقتصادران، رضا پاکدامن در روزنامه تعادل نوشت:
بخش مسکن به عنوان بخش پیشران بوده که در صورت توجه جدی میتواند تاثیرات مثبتی بر سایر بخشها داشته و در صورت غفلت، یا «کتمان » موانع رونق آن، تبعات منفی زیاد اجتماعی و اقتصادی داشته که با توجه به روند افزایشی تقاضا برای مسکن، در صورت تامین شدن این نیاز اساسی، واکنشها به صورت انفجاری بروز خواهد کرد.
یکی از طرحهای محوری دولت سیزدهم، ساخت ۴ میلیون مسکن طی ۴ سال بوده که با شروع به کار دولت با حمایت مجلس، پشتوانه قانونی برای آن نیز سریعا تامین گردید. لیکن طی ۳۳ ماه گذشته، علیرغم تاکید مکرر مسوولان دولت به پیشرفت رضایتمند این طرح و برگزاری مراسم افتتاح طرحها در استانهای مختلف، اینچنین القاء شده که طرح مزبور با پیشرفت خوب و بدون مشکل در حال اجراست.
ولی علایم بازار مسکن، گزارش کارشناسان این حوزه، نمایندگان مجلس، و حتی گزارشهای پراکنده دولتی، وضعیت متفاوتی را روایت میکنند. آمارهای رسمی وزارت راه از چند ده هزار واحد مسکونی در استانهای بزرگ کشور (که صرفنظر از مراسم افتتاحیههای باشکوه، با توجه به جمعیت استانها، این میزان مسکن تکمیل شده بسیار کمتر از برنامه و نیازهای استانی است).
واگر تعداد واحدهای تکمیل شده جمع زده شود، در مجموع فاصله زیادی با هدف (۴ میلیون واحد مسکن) را نشان میدهد. اعلام رسمی دولت (وزارت راه) آمار کلی، ۲,۶ میلیون واحد مسکونی « در فرآیند ساخت »بوده است. اجرای اینچنین پروژه بزرگ، سه ضلع مهم دارد. زمین، منابع مالی، مصالح ساختمانی. به گفته وزیر راه در کمیسیون عمران در سال گذشته، برای ادامه پروژه معضل بزرگ تامین زمین مناسب برای ساخت مسکن وجود دارد. ولی به گفته رضایی کوچی، رییس کمیسیون عمران مجلس دوازدهم: « سرعت پیشرفت فیزیکی نهضت ملی مسکن در ۲۵ درصد مانده است. به دلیل مواج بودن نرخها و نوسانات بازار ارز، قیمت ساخت مسکن غیرقابل پیشبینی شده است.در واقع آنچه از پروژه نهضت ملی مسکن تا امروز انجام شده، تامین « زمین» است.که طبق گزارشهای رسمی تاکنون ۵۱ هکتار زمین برای این پروژه تامین شده است » ایلنا در مورد نحوه تامین زمین از « منابع طبیعی »؛ همچنین حاشیه شهرها و برای ساخت و ساز نیز نگرانیهای زیادی وجود دارد.
طرحی در این مقیاس بزرگ؛ نیازمند مطالعات جامع امکان سنجی و لحاظ جنبههای زیست محیطی؛ فرهنگی؛ اجتماعی؛ زیرساختی و در قالب ایجاد شهرهای جدید است. نکته عجیب شروع فرآیند این طرح بزرگ ملی قبل از مکانیابی و تصویب احداث شهرکهای جدید است ! که موید شتابزدگی و نگاه بساز و بفروشی است. ارسلان مالکی مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن طی روزهای اخیر گفته است مراحل تصویب شهرکهای جدید در شورای برنامهریزی استان و شورای عالی شهرسازی و معماری در «دستور کار» بوده و تاکنون مطالعات مکانیابی ۴۰ شهرک به شورای عالی ارسال شده و طرح جامع ۱۱ شهرک مسکونی دولتی در ۴ استان به تصویب شورای عالی شهرسازی رسیده است. در زمینه تامین منابع مالی توسط بانکها نیز، روند امیدوارکنندهای دیده نمیشود.
گزارشهای رسمی بانک مرکزی از تسهیلات اعطایی بانکها بابت ساخت مسکن، موید عدم اولویت نظام بانکی به حمایت مالی از ساخت مسکن وخصوصاً طرح نهضت ملی ساخت ۴ میلیون مسکن است. طبق آخرین گزارش فرزین رییس کل بانک مرکزی، تاکنون فقط ۸۲۰ هزار قرارداد اعطای تسهیلات بانکی برای ساخت مسکن امضاء گردیده است.
به گزارش بانک مرکزی، طی سال ۱۴۰۲، بانکها جمعاً «۵۶۴۶ همت» تسهیلات اعطاء کردهاند، که سهم مسکن، فقط «۲,۴ » درصد از کل تسهیلات معادل ۱۳۵.۳ همت و سهم ودیعه مسکن نیز فقط « ۰.۳ » درصد معادل ۱۹.۱ درصد بوده است.
حتی بدون در نظر گرفتن متقاضیان شخصی تسهیلات بانکی برای خرید یا ساخت مسکن، کل آمار تسهیلات اعطایی بانکها با آمار ادعایی وزارت راه مبنی بر ۲,۶ میلیون واحد در « فرایند ساخت» فاصله زیادی دارد.
به گفته رییس هیات عامل صندوق ملی مسکن؛ از ۲ میلیون و ۱۸۴ هزار نفر معرفی شده به بانکها فقط ۷۸۴ هزار نفر قرارداد بستند؛ و ۱.۴ میلیون نفر متقاضی تاکنون موفق به دریافت وام نشدهاند! این ارقام بسیار ناچیز، گویای عدم توانایی بانک مرکزی برای هدایت منابع بانکی به سمت اولویتهای اجتماعی و اقتصادی، خصوصاً در بخش مسکن بوده است. با این تسهیلات قطره چکانی، آیا فرایند ساخت مسکن میتواند آنگونه که مسوولان ادعا میکنند در حال پیشرفت خوبی است؟ یا میبایست نگران روند و تبعات آن بود؟ طرح نهضت ملی مسکن، سراب یا پیشرفت امیدبخش؟
طبق گزارش ۱۰ خرداد ۱۴۰۳ ایرنا، بر اساس آخرین آمارهای منتشره وزارت راه و شهرسازی از ابتدای دولت سیزدهم تا سوم خرداد ماه ۱۴۰۳، تعداد ۲ میلیون و ۶۰۳ هزار و ۳۰۸ واحد مسکونی وارد « فرآیند ساخت» شده، که جزییات آن در شیوههای مختلف ساخت به شرح زیر است:
۱- واگذاری زمین اجاره ۹۹ ساله در شهرها (پالایش شده): ۳۰۵ هزار و ۲۴۶ فقره
۲- واگذاری زمین طرح جوانی جمعیت (شهرها): ۷۵ هزار و ۶۵۸ فقره
۳-مشمولان قوانین حمایتی (قانون ایثارگران): ۲۷ هزار و ۶۳۲ فقره
۴- واحدهای حمایتی تعریف شده موثر به صورت انبوهسازی (اراضی اجاره ۹۹ ساله): ۶۸۰ هزار و ۳۳۸ واحد
۵-انبوهسازی در شهرهای جدید (فاز ۳): ۴۰ هزار واحد
۶- واحدهای در حال ساخت مسکن ملی نیروهای مسلح: ۲۲۹ هزار و ۱۴۶ واحد
۷- واحدهای در حال ساخت مسکن سازمانی نیروهای مسلح: ۲۵ هزار واحد
۸- واحدهای در حال ساخت در بافتهای فرسوده شهری: ۲۷۷ هزار و ۶۰۵ واحد
۹- تعداد قرارداد منعقد شده خودمالکان شهری: ۲۰۳ هزار و ۲۷۶ واحد
۱۰- مسکن روستایی: ۵۲۹ هزار و ۷۴۲ واحد
۱۱- مسکن مهر تکمیل شده: ۱۳۱ هزار و ۲۹۱ واحد
این گزارش ایرنا از ریز واحدهایی که ۲,۶ میلیون واحد در قالب «طرح نهضت ملی مسکن» در « فرایند ساخت»هستند، نشان میدهد بخش اعظم آنها مربوط به واگذاری زمین، خودمالکی یا ساخت مجتمعهای مسکونی سازمانی توسط نیروهای مسلح بوده، که نمیبایست در آمار انبوهسازی« نهضت ملی مسکن» دولت گنجانیده شده و آمارسازی صورت گیرد.
جمع بندی
معضل مسکن، موضوع سادهای نیست که بازیچه سیاسی و وعدههای سیاسی و انتخاباتی قرار گیرد .زیرا وضعیت بغرنج آن، نه تنها مانع اصلی برای ازدواج جوانان بوده، بلکه مشکلات اساسی اقتصادی و حتی اختلافات خانوادگی و فروپاشی خانوادهها ایجاد کرده است. بنابراین، با توجه به حساسیت بالای بخش مسکن، میبایست همچون فشار و پیگیری رسمی مجلس بر دولت برای تغییر سیاستهای ارزی و سایر موارد مانند مطالبات معلمان و بازنشستگان و…، در این حوزه نیز برخورد جدی صورت گیرد .
که اقدام اول میتواند سوال از وزیر راه در صحن مجلس در مورد میزان پیشرفت “واقعی “ قانون مصوب در مورد طرح ۴ میلیون مسکن به تفکیک استانها و پاسخ شفاف در مورد ابهامات زیر این طرح ملی باشد .
آیا تسهیلات اعطایی بانکها، متناسب با نیاز این طرح بزرگ و اولویتدار بوده است ؟ چرا آمار واگذاری زمین به اشخاص، عملیات ساخت “ خودمالکی “، ساخت مسکن توسط دستگاهها برای کارکنان خود، یا تکمیل پروژه مسکن مهر، در آمار “ فرایند ساخت “ ۲,۶ میلیون مسکن نهضت ملی مسکن، لحاظ و ارایه میگردد؟
«فرایند ساخت» ۲,۶ میلیون مسکن در کلام مسوولان دقیقا چه مفهومی دارد ؟ فرایند یک طرح از صفر تا ۱۰۰ میتواند باشد . پروژهها به تفکیک هر استان؛ چند درصد پیشرفت داشتهاند، ۱۰ درصد، ۲۵ درصد یا ۸۰ -۹۰ درصد ؟
