به گزارش اقتصادران، زمان زیادی از وایرال شدن خبر وجود «قلیانهای اکسیژن» در سفره خانهها و کافی شاپها نمیگذرد اما همین مدت کوتاه هم کافی بود تا حرف و حدیثهای بسیاری در مورد آن منتشر شود. این بار جدال بر سر «یک کام عمیق» است. کامی که شما را به خنده وامی دارد و به خلسه میبرد و اما مسوولان میگویند هیچ ضرری ندارد. اولین بار حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت در نشست خبری هفته ملی بدون دخانیات در رابطه با قلیان اکسیژن گفت: مرکز مبارزه با دخانیات دانشگاه شهید بهشتی اعلام کرد که جایگزینی را ارایه بدهد که ضرر کمتری داشته باشد و در کنارش بتواند مصرف دخانیات را کاهش بدهد. یکی از راههای کاهش مصرف دخانیات نیز جایگزینی است و این طرح در ۱۰ استان به صورت نمونه شروع شده است. فرشیدی با طرح این ادعا که تمام موارد بر اساس استانداردهاست و قلیان اکسیژن ضرر فیزیکی و جسمی ندارد، مدعی شد: بر اساس گزارش اولیه نیز وزارت بهداشت کار مرکز تحقیقات را تأیید کرده است؛ قلیان اکسیژن وابستگی ایجاد نمیکند و یک کار جایگزین است البته نمیتوان گفت که میتواند تمام مشکلات را رفع کند و جایگزین دخانیات شود. ما مطالعات را ادامه خواهیم داد و تا پایان مطالعه قلیان اکسیژن منتظر خواهیم ماند تا اگر بتواند به عنوان جایگزینی با خطرات کمتر باشد مجوز استفاده پیدا کند.
اجرایی شدن قبل از صدور مجوز
تصویب طرح تحقیقاتی بدون نظر کارشناسان
البته بهرغم ادعا و پافشاری وزارت بهداشت بر بیخطربودن «قلیان اکسیژن» رییس انجمن ریه ایران میگوید از وجود چنین طرح مطالعاتی بیاطلاع بودهاند، همچنین گاز بهکاررفته در این قلیان عوارض بسیار خطرناکی برای سلامتی در بر دارد. طی ماه گذشته که برخی از رسانهها اقدام به طرح مضرات استفاده از قلیان اکسیژن کردند بسیاری از سفره خانهها و کافی شاپها از مجوز سازمان غذاودارو برای استفاده از آن خبر دادند. با وجود این، تعداد زیادی از پزشکان متخصص نسبت به عوارض احتمالی آن هشدار دادند و استفاده از قلیان اکسیژن را خطرناک، دارای عوارض و بدون مبنای علمی دانستند. حالا اما رییس انجمن ریه ایران و دبیر بورد فوق تخصصی ریه در این باره میگوید: انتظار میرفت که لااقل طرح تحقیقاتی قلیان اکسیژن به اطلاع ما نیز میرسید! زیرا این طرحها باید به انجمنهای علمی وابسته به وزارت بهداشت و افراد متخصص برای بررسیهای کارشناسی به عنوان بازوهای علمی وزارت بهداشت ارجاع میشد اما ما از این موضوع بیخبر بودیم! دکتر مصطفی قانعی در پاسخ به این سوال که چه موادی در این قلیان به کار رفته است اظهار میدارد: در موضوع قلیان اکسیژن اخباری که داریم ضدونقیض است و در آن چه اعلام شده گاهی گفته شده است که این قلیان ترکیبی از گاز اکسیژن و نیتروز اکسید است و گاهی نیز بیان میشود که انتونوکس در آن بهکار رفته است. او میافزاید: تعجب ما این است که از یک طرف اعلام میشود در این دستگاه ترکیب گاز N۲O و اکسیژن به کار رفته است و از سوی دیگر مجری طرح این مساله را رد میکند. گاز N۲O که همه آن را با عنوان گاز خنده میشناسند اگر در بلندمدت مورد استفاده قرار بگیرد میتواند برای افراد مشکلات خطرناکی را ایجاد کند.
در پزشکی مادهای نداریم که فقط منفعت داشته باشد
دکتر قانعی در مورد ادعای وزارت بهداشت و درمان که میگوید قلیان اکسیژن دستگاهی بی خطر برای سلامتی انسان است اظهار میدارد: با وجود تمام تناقضها، که برخی میگویند در این قلیان گاز N۲O و برخی دیگر از انتونوکس نام میبرند به هر حال هر کدام از این مواد در قلیان اکسیژن مورد استفاده قرار بگیرد عوارضی در پی دارند زیرا ما در پزشکی دارو و مادهای نداریم که فقط منفعت داشته باشد و عوارضی نداشته باشد. او میافزاید: انتونوکس دارویی است که ۲۰۰ سال قدمت دارد و برای اینکه بتوانند برخی اعمال پزشکی را بدون درد انجام دهند، بهکار میرفته است؛ در واقع انتونوکس به عنوان کاهنده درد استفاده میشده است و برای اندوسکوپی و… میتواند مورد استفاده قرار بگیرد که بههرحال عوارضی دارد.
این فوق تخصص ریه تصریح میکند: درباره گاز نیتروز اکساید نیز هنگام استفاده از آن شرایطی وجود دارد از جمله اینکه باید گوش فرد مشکلی نداشته باشد؛ اگر ضربه به سر و خونریزی وجود داشته باشد با توجه به اثراتی که این گاز روی اتساع عروق میگذارد بسیار خطرناک است. برخی افراد مانند غواصها نمیتوانند از این گاز استفاده کنند. هنگام استفاده باید از فرد پرسیده شود که جراحی چشم یا مشکل ریوی داشته است یا خیر؛ همچنین اگر سطح ب۱۲ فرد پایین باشد استفاده از این ماده آن را تشدید میکند و بنابراین اگر قرار است طرحی مطالعاتی انجام شود ابتدا باید همه این مسائل بررسی شوند و یک به یک این موارد باید از قبل از استفاده از فرد پرسیده شود و بعد اجازه استفاده از قلیان که حاوی این گاز است به او داده شود. او میافزاید: همچنین در صورتی که در این قلیان از گاز انتونوکس استفاده شده باشد؛ باید توجه داشت که سرگیجه از عوارض انتونوکس است؛ حالا تصور کنید فرد برای تفریح آمده از قلیان اکسیژن استفاده کرده است و پس از آن میخواهد رانندگی کند؛ استفاده از این گاز برای رانندگی حادثهساز خواهد بود زیرا سرگیجه ایجاد میکند. همچنین در هر سنی نیز نمیتوان از این گاز استفاده کرد و افراد مسن پس از مصرف این گاز نیاز به همراه دارند تا تعادل خود را از دست ندهند.
عوارض استفاده از قلیان اکسیژن
دکتر قانعی در ادامه میگوید: یکی دیگر از عوارض این گاز نیز سفتی و اسپاسم عضلات است و حالت تهوع و استفراغ ایجاد میکند همچنین اگر انتونوکس استفاده شود فرد باید ۳۰ دقیقه صبر و سپس رانندگی کند. اگر فرد بهصورت طولانیمدت از این گاز استفاده کرده باشد دچار کمخونی مگالوبلاستیک میشود که در آن گلبولهای قرمز بزرگ میشوند. همچنین در افرادی که از این گاز استفاده کردهاند انجام کار پیچیده مجاز نیست زیرا هوشیاری کمتر میشود.
او میافزاید: نکته دیگر این است که این گاز نباید در زنان باردار مورد استفاده قرار گیرد؛ ازآنجایی که بسیاری از زنان در ماههای ابتدایی ممکن است از بارداری خود مطلع نباشند این گاز در زنان باید با احتیاط مورد مصرف قرار گیرد زیرا بیشترین آسیب به جنین زنان باردار نیز در سهماهه اول بارداری وارد میشود. رییس انجمن ریه ایران خاطرنشان میکند: از سوی دیگر مصرف برخی داروها با این گاز تداخل دارد برای مثال در افرادی که آمیودارون مصرف میکنند یا بهدلیل عفونت ادراری از نیتروفورانتوئین استفاده میکنند ممکن است شاهد تداخل دارویی باشیم زیرا این داروها تداخل با این گاز دارند و گازی که عنوان شده است در این قلیان وجود دارد اثربخشی این داروها را تغییر میدهد.
تیغ دو لبه مصرف اکسیژن
دکتر قانعی با اشاره به اینکه بسیاری به اشتباه فکر میکنند مصرف اکسیژن هیچ ضرری برای افراد ندارد میگوید: یک جمله که بین پزشکان مصطلح است این است که «مصرف اکسیژن یک تیغ دولبه است»؛ هم بیماری را میبرد و هم بیمار را میبُرد و از بین میبرد بنابراین مصرف بیش از حد اکسیژن نیز عوارضی دارد؛ حتی برای اینکه مصرف بیش از حد آن عوارضی نداشته باشد به بیمارانی که اکسیژن به آنها وصل است دستگاه پالس اکسیمتر میدهیم تا بتوانند میزان اکسیژن خون خود را اندازهگیری کنند تا اکسیژن بیش از حد برای کسی تجویز نشود.
سوال آخر
اما سوال مهمی که مطرح میشود این است که به گفته سخنگوی وزارت بهداشت این طرح همچنان در حال بررسی است در حالی که مجوز استفاده از آن در کافی شاپها و سفره خانهها صادر شده است. آیا بررسی و مطالعه بر روی یک طرح نباید به سرانجام برسد و بعد از آن مجوز استفاده صادر شود. چطور است که قبل از به پایان رسیدن مطالعات و تحقیقات سازمان غذاودارو به این طرح مجوز داده و حالا هم مردم میتوانند از آن استفاده کنند بدون اینکه از عوارض قطعی و واقعی آن اطلاعی داشته باشند؟
